Met een arrest van 20 maart 2025 (nr. RvVb-A-2425-0634) vernietigt de Raad voor Vergunningsbetwistingen een beslissing van het Vlaams Gewest om een omgevingsvergunning te weigeren voor de bouw van drie windturbines in Ieper. Volgens de Raad is de weigering onvoldoende gemotiveerd, onder meer omdat de vergunningverlenende overheid ten onrechte oordeelde dat de Europese klimaat- en energiedoelstellingen “geen vergunningstechnische of omgevingsrechtelijke beoordelingselementen” zouden zijn. De zorg voor het klimaat maakt namelijk deel uit van de beoordeling van de goede ruimtelijke ordening.
Het arrest
Arrest RvVb van 20 maart 2025 met nummer RvVb-A-2425-0634
De Raad voor Vergunningsbetwistingen weigert een weigering
Een energie-exploitant wil in Ieper drie windturbines oprichten. De bouwplaats ligt echter in de buurt van enkele UNESCO-werelderfgoedsites, waaronder de militaire begraafplaats ‘Essex Farm Cemetery’. Na een ongunstig advies van het Agentschap Onroerend Erfgoed maar wél een gunstig advies van de Gewestelijke Omgevings-vergunningscommissie (GOVC) en het Departement Omgeving, weigert de vergunningsaanvrager de bouw van deze windturbines. Zij weigert de vergunning met als hoofdreden dat de impact van de windturbines op het werelderfgoed “mogelijk niet binnen een aanvaardbaar niveau” blijft. Daarbij werd verwezen naar de nood aan een “overkoepelende aanpak” voor de beoordeling van cumulatieve visuele effecten met andere lopende aanvragen.
De aanvrager betwist die motivering. Zij voert aan dat er in de aanvraag wél aandacht is voor de landschappelijke impact, dat het advies van Onroerend Erfgoed vrijblijvend was, en dat de positieve adviezen van de GOVC en het Departement Omgeving niet waren weerlegd. Bovendien zou de verwerende partij onterecht voorbijgaan aan de ‘hogere’ maatschappelijke voordelen die de windturbines met zich meebrengen.
In een arrest van 20 maart 2025 vernietigt de Raad voor Vergunningsbetwistingen (RvVb) de weigeringsbeslissing en stuurt zij het dossier terug naar de vergunningverlener.
Een rol voor Europese klimaat- en energiedoelstellingen
Hernieuwbare energie is een belangrijke vereiste om de klimaatproblematiek op te pakken. Zo’n projecten hebben dus een zeker maatschappelijk voordeel. De RvVb erkent dit ook en bevestigt uitdrukkelijk dat de vergunningverlenende overheid ten onrechte had vastgesteld dat de Europese klimaat- en energiedoelstellingen “geen vergunningstechnische of omgevingsrechtelijke beoordelingselementen” zijn. Zo steunt de vergunningsaanvraag op de Europese Noodverordening, waarmee de Europese Unie op korte termijn meer projecten voor hernieuwbare energie in Europa wou realiseren. De bedoeling met die verordening was om zo snel als mogelijk de afhankelijkheid van gas verminderen en de transitie naar groene energie versnellen.
Daarnaast is de zorg voor het klimaat ook een onderdeel van de toets aan de goede ruimtelijke ordening. Een vergunningverlenende overheid moet de ‘klimaatvoordelen’ van een hernieuwbaar energieproject dus ook betrekken in haar vergunningsbeslissing, in lijn met de doelstellingbepaling van artikel 1.1.4 VCRO, waarnaar artikel 4.3.1, §2, eerste lid, 1° VCRO verwijst.
Onroerend erfgoed versus hernieuwbare energie
Die klimaatvoordelen kwamen in dit dossier in contrast met de impact van het project op de nabijgelegen militaire begraafplaatsen, die onlangs zijn erkend als UNESCO-werelderfgoed. De vergunningverlenende overheid verwijst naar de vrees “voor de cumulatieve impact op het UNESCO-werelderfgoed met andere projecten” en het gebrek aan een “overkoepelende aanpak” voor die mogelijk landschappelijke impact. Zoveel zou ook blijken uit een ongunstig advies van het Agentschap Onroerend Erfgoed.
De Raad stelt vast dat deze motivering onvoldoende is en dat de aanvraag eigenlijk niet is geweigerd omwille van de aanvraag zelf, maar louter omwille van de vrees voor de totale impact met andere ‘hypothetische’ projecten, zonder te verduidelijken over welke projecten dit zou gaan. Die motivering volstaat volgens de RvVb niet om de windturbines te weigeren, zonder de “eigen merites” van het project te beoordelen. En waar de vergunningverlenende overheid nog verwijst naar de nood aan een “overkoepelende aanpak”, is dit geen taak van een vergunningsaanvrager maar wel van de overheid zelf. Bovendien lag hier niet enkel een ongunstig advies van het Agentschap Onroerend erfgoed voor, maar ook een gunstig advies van de GOVC.
Een vergunning als maatschappelijke kosten-batenafweging
De RvVb stuurt hier duidelijk aan op een afweging tussen enerzijds de erfgoedwaarde van het UNESCO-werelderfgoed, maar, anderzijds, ook een rol voor de klimaatvoordelen van het windturbineproject. Het is de taak van een vergunningverlenende overheid om de voor- en nadelen van een project af te wegen. De nabijheid van het UNESCO-werelderfgoed is voor dit project een belangrijk element om mee te nemen in de vergunningsbeoordeling. Tegelijkertijd moeten óók andere elementen van een goede ruimtelijke ordening worden meegenomen – waaronder de zorg voor het klimaat –, in het licht van de afweging van de ruimtelijke behoeften van de verschillende maatschappelijke activiteiten, zoals vooropgesteld door artikel 1.1.4 VCRO.
Het besproken arrest toont aan dat een vergunningsbeslissing op het einde van de rit vooral een belangenafweging moet uitmaken. Een vergunningverlenende overheid mag, meer zelfs, moet in haar beslissing de verschillende belangen op een zorgvuldige en gemotiveerde manier ten opzichte van elkaar afwegen. Bovendien kan bij de gelijktijdige onderlinge afweging van de verschillende maatschappelijke activiteiten één bepaalde behoefte zwaarder doorwegen in een bepaalde situatie. Een bepaalde ruimtelijke behoefte hoeft na afweging in een specifieke situatie niet per se even belangrijk te zijn als een andere behoefte.
